Onbekendheid met Wet zorg en dwang brengt grondrechten cliënten in gevaar

Cliënten, hun vertegenwoordigers en ook veel zorgprofessionals zijn nog steeds onvoldoende op de hoogte van de Wet zorg en dwang (Wzd). Dat blijkt uit onderzoek van cliëntenorganisaties Alzheimer NL, Ieder(in), KansPlus, het LSR, LFB en Per Saldo. Aan het onderzoek hebben 441 mensen deelgenomen. De respondenten zijn grotendeels naasten, of vertegenwoordigers van mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie), een verstandelijke beperking of een gelijkgestelde aandoening (zoals niet-aangeboren hersenletsel).

Bescherming grondrechten
Onvrijwillige zorg leidt altijd tot inperking van fundamentele grond- en mensenrechten. Deze rechten dienen zorgvuldig beschermd en bevorderd te worden, zeker wanneer mensen niet in staat zijn voor zichzelf op te komen. De Wzd, die sinds 2020 geldt, doet dat nu onvoldoende, blijkt uit dit onderzoek.

Gebrek aan kennis leidt tot misverstanden en onveilige situaties
Het belangrijkste probleem is dat cliënten en hun vertegenwoordigers nog steeds te weinig worden geïnformeerd door hun zorgaanbieder. Dat betreft niet alleen de wet zelf. Het gaat ook om onderdelen zoals het stappenplan, het recht op ondersteuning van een cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) of de mogelijkheid om een klacht in te dienen. Door deze gebrekkige informatievoorziening wordt de rechtspositie van cliënten in de praktijk onvoldoende geborgd. In de gehandicaptenzorg schieten zorgaanbieders hierin nog meer te kort dan in de ouderenzorg.
Niet alleen cliënten en hun vertegenwoordigers zijn onvoldoende op de hoogte van de Wzd. Ook zorgprofessionals blijken nog steeds te weinig kennis hebben over de Wzd. Dat kan in de praktijk leiden tot allerlei misverstanden, negatieve beeldvorming en onveilige situaties. Maar ook tot het te lang en onnodig toepassen van onvrijwillige zorg.

Wisselende ervaringen met onvrijwillige zorg
Van de respondenten heeft 70% te maken gehad met onvrijwillige zorg, zoals vrijheidsbeperking of gedwongen medicatie. Van deze groep heeft 35% de onvrijwillige zorg als slecht ervaren, 26% als goed en de rest had er geen mening over. De lage tevredenheid wordt waarschijnlijk ook veroorzaakt omdat er onvoldoende afspraken over het toepassen van onvrijwillige zorg worden gemaakt, inclusief tijdsduur, mogelijke alternatieven, en momenten van evaluatie. Als afspraken wel worden gemaakt en ook vastgelegd in een zorgplan of ondersteuningsplan, worden ze niet altijd nagekomen.

Aanbevelingen
Het is logisch dat de cliëntenorganisaties pleiten voor meer begrijpelijke informatie vanuit pleiten dat zorgaanbieders aan cliënten en hun vertegenwoordigers. Zo zouden er concrete momenten in de wet moeten worden vastgelegd waarop die informatie moet worden gegeven. Daarnaast moeten ook zorgverleners beter worden voorgelicht over hoe zij de Wzd in de praktijk moeten uitvoeren en wat daarbij de rechten van de cliënt zijn.
Momenteel is het ministerie van VWS bezig met het opstellen van een nieuw wetsvoorstel waar de bestuurlijke afspraken een plek in moeten krijgen. Cliëntenorganisaties worden hier nauw bij betrokken, zodat vereenvoudiging niet leidt tot het afzwakken van de rechtspositie van mensen die te maken krijgen met onvrijwillige zorg.

Bron: IederIn 21 maart 2024 Downloads: Onderzoek Ervaringen met de Wet Zorg en Dwang (Rapport Ervaringen met de Wet Zorg en Dwang (iederin.nl))